ڕووباری لیتانی کە لە سەردەمێکدا سەرچاوەی ئیلهامبەخش بوو بۆ شاعیران لە کوێدایە، لە ماڵپەڕی mqall.org زانیاری لەسەر ڕووبارەکە ڕوون دەکەینەوە و چۆن بووە بە شوێنێکی ناپەسەند بۆ زۆر کەس، وەک لوبنانییەکان ناویان لێنابوو ڕووباری مەرگ هەرچەندە زیاتر لە ملیۆن و نیو ملیۆن کەس لەخۆدەگرێت.
ڕووباری لیتانی لە کوێیە؟
لوبنان بە یەکێک لە جوانترین ووڵاتانی عەرەبی دادەنرێت و خاوەنی سامانێکی سروشتی گەورەیە، یەکێک لە گرنگترین ڕووبارەکانی لوبنان ڕووباری لیتانییە کە دەکەوێت بەم شێوەیەی خوارەوە:
- بە درێژترین ڕووباری لوبنان دادەنرێت و دۆڵی بێکاا بە باشووری لوبنان دەبەستێتەوە، درێژی ڕووباری لیتانی نزیکەی ١٧٠ کیلۆمەتر دەبێت.
- یەکێکە لەو کانییە ڕەشکە کە لە بەعلبەکەوە دەست پێدەکات و دەڕژێتە دەریای ناوەڕاستەوە کە نزیکەی ٨ کیلۆمەتر لە شاری سورەوە دوورە.
- ڕووبەری ئاوی ڕووباری لیتانی نزیکەی ٢١٧٥ کم کە یەکسانە بە چارەکێکی تەواوی ڕووبەری لوبنان.
- ئاوی ڕووبارەکە بۆ خواردنەوە لە پارێزگای بێکاع و لە باشووری لوبنان بەکاردەهێنرێت، هەروەها بۆ ئاودێریکردنی زەوییە کشتوکاڵییەکانیش بەکاردەهێنرێت.
- چوار وێستگەی بەرهەمهێنانی کارەبای ئاوی لە کەناری ڕووباری لیتانی دامەزران، و لە ژێر چاودێری کۆمپانیای وزە و کارەبای لوبنان کاردەکەن.
- دەستدرێژی گەورە بۆ سەر ڕووبارەکە مەترسی لەسەر ئەم پڕۆژە گرنگانە دروست دەکات و ڕەنگە ببێتە هۆی وەستاندنی ڕووبارەکە، هەر بۆیەش بووە بە ڕووباری مەرگ.
دەستدرێژیکردنە سەر ڕووباری لیتانی
ڕووباری لیتانی بە کۆمەڵێک شارۆچکەدا تێدەپەڕێت و چەندین لقی هەیە، ڕووبارەکە ڕووبەڕووی چەندین دەستدرێژی دەبێتەوە، ئەمەش کاریگەری نەرێنی لەسەر سیستەمی سروشتی دەبێت بەم شێوەیە:
- یەکێک لە گرنگترین لقەکانی ڕووباری لیتانی ڕووباری غازیل کە یەکێکە لە هۆکارە گرنگەکانی پیسبوونی ڕووبارەکە، بەهۆی خراپ بەڕێوەبردنی سەرچاوە ئاوییەکانەوە.
- ڕووباری غازیل بە زیاتر لە کانییەکدا تێدەپەڕێت، کە هەموویان ناگونجێن و لە سەرەتای سەرچاوەکەوە تا خاڵی یەکگرتنەوە لەگەڵ ڕووبارەکەدا دەبنە هۆی پیسبوون.
- بەهۆی نەبوونی تۆڕی ئاوەڕۆی گەشەسەندوو لە زۆربەی شارۆچکەکاندا ئاوەڕۆکان لە ڕێگەی ڕووبارەکەوە فڕێدەدرێن.
- فڕێدانی پاشماوە لە کەناری ڕووباری غازیل و پاشماوەی سەربڕینخانە و چێشتخانەکانی مانگا، لەگەڵ کەڵەکەبوونی ئەم نیشتووانە ڕووبارەکە ناپاک دەبێت.
- بەنزینخانەکانیش نەوت فڕێ دەدەنە ناو ڕووبارەکەوە، هەروەها پاشماوەی نەخۆشخانەکان و خوێنی نەخۆشەکان.
- لە کەناری ڕووبارەکەدا یەکەیەکی نیشتەجێبوون هەیە کە بۆ خەڵکی سوری ئاوارە دروستکراون و بەشێک لە شارەوانییەکانیش ڕەزامەندییان دەربڕیوە لەسەر لادانی ئاوی پیس بۆ ناو ڕووبارەکە.
پڕۆژەکانی کەناری ڕووباری لیتانی
لە کاتی باسکردن لە کوێی ڕووباری لیتانی پێویستە ڕوون بکرێتەوە ئەو پڕۆژانەی لەسەر کەنارەکانی دامەزراون کە سوودی بۆ هەموو لوبنان هەیە، لە نێو ئەم پڕۆژانەدا ئەمانەی خوارەوە هەن:
- سێ وێستگەی کارەبا لە کەناری ڕووبارەکە نزیکەی 10%ی کارەبای لوبنان دابین دەکەن، کە کارەبای پاک و خاوێنە و هیچ زیانێکی پێناگەیەنێت.
- پڕۆژەیەکی ئاودێری لە دەڤەری بێکای باشوور، کە خزمەت بە ڕووبەرێکی فراوان دەکات و ئاوی پاکی ئاودێری دابین دەکات.
- پرۆژەی ئاودێری نمونەیی و پرۆژەی ئاودێری ناوچەی ئەلقاسمیە، هەروەها ئاودێری ڕاس العین.
- پرۆژەی بەنداوی قەرائون کە لە شەستەکانی سەدەی ڕابردوودا جێبەجێ کرا، دەکەوێتە سەر دەریاچەی قەراون و بە یەکێک لە گەورەترین بەنداوەکانی لوبنان دادەنرێت، بۆ ئاودێری و ئاوی خواردنەوە بەکاردێت.
هەروەها بخوێنەوە: دەمی ڕووباری نیل لە دەریای ناوەڕاست
کێشەکانی ڕووباری لیتانی
سەرەڕای گرنگی ڕووباری لیتانی، بەڵام تووشی چەندین کێشە دەبێت، جگە لە دەستدرێژیکردنە سەر ڕووبارەکە، تووشی ئەم کێشانە دەبێت:
- کەمتەرخەمی وەزارەتی بەرپرسیار لە سەرچاوە ئاوییەکان، دەبێتە هۆی دەستدرێژی زیاتر بۆ سەر ڕووبارەکە و لقەکانی.
- خراپی ئیستغلالکردنی ڕووبارەکە بەهۆی بیرە ژێرزەمینییەکانەوە کە پشت بە ڕێژەیەکی زۆر لە یەدەگی ئاوی ڕووبارەکە دەبەستن، ئەمەش کاریگەری لەسەر هەندێک کانیاو هەبووە و بووەتە هۆی وشکبوونەوەیان.
- کەمبوونەوەی ئاستی ئاوی ڕووباری لیتانی بەهۆی کەمبوونەوەی ئاستی ئاوی ژێر زەوی.
- فڕێدانی هەموو پاشماوەی کارگە و نەخۆشخانە و هەموو پاشماوەی ڕەق لە ڕێگەی ڕووبارەکەوە، کە دەبێتە هۆی پیسبوونی ئاوەکەی و کاریگەری لەسەر تەندروستی خەڵک دەبێت.
- دەسەڵاتداران پشتگوێ دەخەن و بەرپرسان کارەکانی پاککردنەوەی ڕووبارەکە پشتگوێ دەخەن، چونکە زۆربەی شارەوانییەکان پاشماوەکان لە ڕێگەی لقەکانی ڕووبارەکەوە فڕێدەدەن.
لقەکانی ڕووباری لیتانی
ڕووباری لیتانی لە لوبنان پلەی یەکەمی گرتووە، دەستنیشان کراوە کە ڕووباری لیتانی لە کوێیە، هەروەها ١٦ لقی سەرەکی هەیە بەم شێوەیە:
- لە کەناری ڕاستی بێکاا لقەکانی ڕووباری چتورە و ڕووباری قەب ئەلیاس و ڕووباری بەردوونی هەیە.
- هەروەها کانییەکی قووڵ و کانییەکی مەشغەرا و کانییەکی خورەیزات و کانییەکی سەعد نایل هەیە.
- لە کەناری چەپدا لقەکانی ڕووباری غازیل هەیە کە یەکێکە لە لقەکانی هەرە گرنگەکانی ڕووباری لیتانی و ڕووباری یەحفوفا و کانی شەمسین و کانیی ئەنجار هەیە.
- ڕووباری لیتانی لە ناوچەی بێکاوە دەردەچێت و دواتر لە بەرزی ٨٠٠ مەترەوە دادەبەزێت، کە ١٠٠ کیلۆمەتر لە ئاستی دەریاوە دوورە.
هەوڵەکان بۆ ڕزگارکردنی ڕووباری لیتانی
پێویستە هەنگاوی ڕوون بنرێت بۆ چارەسەرکردنی کێشەی ڕووباری لیتانی و ڕزگارکردنی ڕووبارەکە لە دەستدرێژی، بەو پێیەی سامانێکی نیشتمانییە و هەر لەبەر ئەم هۆکارەش دەوڵەت ئەم کارانەی خوارەوە دەکات:
- واز لە پیسکردنی ڕووبارەکە بێنن بە ڕێگریکردن لە فڕێدانی پاشماوەی قورس بۆ ناو ڕووبارەکە، و پێویستە ڕێوشوێنی خۆپارێزی پێویست بگیرێتەبەر بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە.
- بەڕێوەبردنی پڕۆژەی پێشکەوتووی پاکوخاوێنی کە ئاو بە شێوازی دروست دەردەهێنن و نەیڕێژن بۆ ناو ئاوی ڕووبارەکان.
- سزادانی ئەو دوکانانەی کە پاشماوەکانیان لەوبەری ڕووبارەکە فڕێدەدەن، لەوانەش چێشتخانە و کوشتارگە و هەموو جۆرە دوکانێک.
- ڕاگەیاندنی باری نائاسایی تا ئەوکاتەی کارەکانی ڕزگارکردنی ڕووباری لیتانی تەواو دەبێت و سەرجەم لق و کانیاوەکانی پاکدەکرێنەوە.
- پاراستنی پاکوخاوێنی ڕووبارەکە، کە دەوڵەت بۆ ئاودێری و خواردنەوە پشتی پێ دەبەستێت، هاوکات ناساندنی پڕۆژەی پاڵاوتنی ئاو.
